იცოდე შენი უფლებები

პროფესიული კავშირი შეიძლება დაფუძნდეს სულ ცოტა 25 პირის ინიციატივით. პროფკავშირის დაფუძნებას არ სჭირდება წინასწარი ნებართვა.

მთავარია 25-მა ადამიანმა ნების თავისუფალი გამოვლენის შედეგად მიიღოს გადაწყვეტილება პროფკავშირის დაფუძნების შესახებ. აღნიშნულ გადაწყვეტილებაზე ხელმოწერები დამოწმებულ უნდა იქნეს შესაბამისი წესით (ნოტარიუსის ან საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლის მიერ).

პროფესიული კავშირი რეგისტრირდება ისევე, როგორც ნებისმიერი სხვა არასამეწარმეო (არაკომერციული) იურიდიული პირი.

პროფესიული კავშირის დაფუძნებას სჭირდება ორგანიზაციის წესდება, რომელშიც ასახული უნდა იყოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ყველა აუცილებელი ინფორმაცია.

ორგანიზაციის რეგისტრაციას ახდენს საჯარო რეესტრის ეროვნული სააგენტო.

უმთავრესია, რომ პროფესიული კავშირი იმართებოდეს დემოკრატიული გზით. ორგანიზაციის თითოეულ წევრს ჰქონდეს ხმის უფლება და შეეძლოს მონაწილეობა პროფესიული კავშირის მართვაში. პროფესიულ კავშირს არ უნდა ხელმძღვანელობდნენ საწარმოში მაღალი თანამდებობის/ მართვისა და კონტროლის უფლებამოსილების მქონე პირები.

პროფესიული კავშირის წევრები აქტიურად უნდა იყვნენ ჩართული პროფკავშირულ საქმიანობაში და სოლიდარულები ერთმანეთის მიმართ.

პროფესიული კავშირის უმთავრესი მიზანი უნდა იყოს მშრომელთა უფლებების დაცვა. პროფესიული კავშირის ხელმძღვანელობა არ უნდა შედიოდეს ფარულ გარიგებებში დამსაქმებელთან და სახელმწიფოს წარმომადგენლებთან. პროფესიული კავშირის საქმიანობა და ბიუჯეტი უნდა იყოს გამჭვირვალე ყველა წევრისათვის.

პროფესიული კავშირის წესდება უნდა შეიცავდეს :

• პროფესიული კავშირის სახელწოდებას;
• მიზნებს და ამოცანებს;
• პროფესიულ კავშირში წევრის მიღების და წევრობიდან გასვლის წესს;
• წევრთა უფლებებს და მოვალეობებს;
• პროფესიული კავშირის სტრუქტურას;
• უმაღლესი ორგანოებისა და ხელმძღვანელი/წარმომადგენელი ორგანოების კომპეტენციასა და უფლებამოსილების ვადებს. ამ ორგანოების ფუნქციონირების წესს;
• შემოსავლის და ქონების შექმნის წყაროებისა და გამოყენების წესს;
• წესდებაში ცვლილების შეტანის პირობებს;
• საქმიანობის შეწყვეტის საფუძვლებს;
• ადგილსამყოფელს და სამოქმედო ტერიტორიას;

პროფესიული კავშირისთვის მნიშვნელოვანი სხვა საკითხები აგრეთვე განისაზღვრება პროფესიული კავშირის წესდებით საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად.

• პროფესიული კავშირი, იცავს და წარმოადგენს პროფკავშირის წევრთა შრომით და სოციალურ-ეკონომიკურ უფლებებსა და ინტერესებს.
• პროფესიული კავშირი იცავს პროფკავშირის წევრთა უფლებებს, თავისუფლად გამოიყენონ შრომითი შესაძლებლობები, აირჩიონ პროფესია, მიიღონ შრომის სამართლიანი ანაზღაურება საქართველოს კანონმდებლობით დადგენილი მინიმალური ოდენობით მაინც.
• პროფესიული კავშირი წარმოადგენს და იცავს თავის წევრთა უფლებებს დამსაქმებლების დამსაქმებელთა გაერთიანებების და სახელმწიფოს წინაშე. პროფესიულ კავშირს უფლება აქვს წარმოადგინოს თავისი წევრები სასამართლოში კვალიფიციური იურისტების მეშვეობით.

პროფესიული კავშირი საზოგადოებრივ კონტროლს უწევს, რომ თავიდან იქნეს აცილებული დასაქმებულთა ექსპლუატაცია და ჩაგვრა, მათი შრომითი უფლებების შელახვა. ამ მიზნით კავშირს უფლება აქვს  შრომის კანონმდებლობის დაცვის, შექმნას შრომის დაცვის სამსახური (შრომის ტექნიკური, სამართლებრივი დაცვის მუშაკებისა და რწმუნებული ექიმების შემადგენლობით), რომელიც იმოქმედებს ამ პროფესიული კავშირის, პროფესიული კავშირების გაერთიანების (ასოციაციის) მიერ დამტკიცებული დებულების საფუძველზე.

პროფესიული კავშირის უფლებამოსილ წარმომადგენლებს შეუძლიათ შევიდნენ საწარმოში, დაწესებულებაში, ორგანიზაციაში, სხვა სამუშაო ადგილზე, სადაც პროფკავშირის წევრები მუშაობენ, შრომის კანონმდებლობის, პროფესიული კავშირების შესახებ, შრომისა და ჯანმრთელობის დაცვის შესახებ კანონების, კოლექტიური ხელშეკრულებების, დარგობრივი (სატარიფო) შეთანხმებებისა და გენერალური შეთანხმებების შესაბამისად.

პროფესიულ კავშირს ძირითადი უფლებებია:

• წარმოადგინოს მშრომელთა ინტერესები სახელმწიფოს წინაშე;
• მუშაკთა – პროფკავშირის წევრთა – შრომითი უფლებების დაცვის მიზნით, საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად წარადგინოს სარჩელი, შეიტანოს განცხადება და გამოვიდეს სასამართლოში ან შრომითი დავის განმხილველ სხვა ორგანოში;
• მუშაკებს – პროფკავშირის წევრებს – გაუწიოს სამართლებრივი დახმარება;
• თავისი სტრუქტურის ფარგლებში შექმნას იურიდიული განყოფილებები და კონსულტაციები.
• წამოიწყოს და აწარმოოს კოლექტიური დავა დამსაქმებელთან;
• დადოს კოლექტიური ხელშეკრულება დამსაქმებელთან;

პროფესიული კავშირი როგორც წესი აწარმოებს კოლექტიურ მოლაპარაკებას დამსაქმებელთან დასაქმებულთა შრომითი პირობების გაუმჯობესების მიზნით. როგორც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლომ განმარტა ერთ-ერთ საქმეზე: „შრომის უფლებების დაცვისა და ამავე დროს შრომითი სახელშეკრულებო თავისუფლების უზრუნველყოფას შორის საუკეთესო ბალანსის დასაცავად მნიშვნელოვანია დამსაქმებელზე ზემოქმედების ძირითადი წყარო იყოს არა საკანონმდებლო აკრძალვები, არამედ დასაქმებულთა კერძო ინიციატივა პროფესიული კავშირების, კოლექტიური ხელშეკრულებების გაფორმების თუ სხვა თვალსაზრისით.“^[1]

ინდივიდუალური მოლაპარაკებებისგან განსხვავებით, კოლექტიური მოლაპარაკებებისას პროფესიულ კავშირს უფრო ძლიერი ბერკეტი აქვს მიაღწიოს დადებით შედეგს, რადგან მოლაპარაკებების მხარეთა ძალთა ბალანსი შედარებით დაცულია, განსხვავებით ინდივიდუალური მოლაპარაკებისა.

კოლექტიური ხელშეკრულება სუბიექტი შეიძლება იყოს,  ერთ ან ერთზე მეტ დამსაქმებელი/ერთ ან ერთზე მეტ დამსაქმებელთა გაერთიანება და ერთ ან ერთზე მეტ დასაქმებულთა გაერთიანება.  ამ სუბიექტებს შორის დადებული ხელშეკრულება უნდა მოიცავდეს შრომის უფლებებს, ასევე მხარეებს შორის ურთიერთობის რეგულირების წესებს.

მხარეები, თავად განსაზღვრავენ კოლექტიური ხელშეკრულების პირობებს.

დაუშვებელია კოლექტიური ხელშეკრულების დადებისას სახელმწიფო მიერ, რაიმე სახით ჩარევა.

[1]  საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილება საქმეზე №2/2/565 საქართველოს მოქალაქეები – ილია ლეჟავა და ლევან როსტომაშვილი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ. <https://matsne.gov.ge/ka/document/view/3272760?publication=0> [05.01.2021]

• კოლექტიური ხელშეკრულება იდება წერილობითი ფორმით, განსაზღვრული ან განუსაზღვრელი ვადით.
• კოლექტიური ხელშეკრულებით ზუსტად უნდა იყოს განსაზღვრული ამ ხელშეკრულების სუბიექტები.
• განსაზღვრული ვადით დადებული კოლექტიური ხელშეკრულება უნდა ითვალისწინებდეს მისი ძალაში შესვლის თარიღსა და ვადის გასვლის თარიღს.
• განუსაზღვრელი ვადით დადებული კოლექტიური ხელშეკრულება უნდა ითვალისწინებდეს მისი გადასინჯვის, შეცვლისა და შეწყვეტის შესახებ დებულებებს.

დასაქმებულთა გაერთიანება უფლებამოსილია ნებისმიერ ქმედუნარიან ფიზიკურ პირს მიანიჭოს წარმომადგენლობის უფლება. რომელსაც, თავის მხრივ უფლება ექნება დადოს, ცვლილება შეიტანოს ან  შეწყვიტოს კოლექტიური ხელშეკრულება.

დასაქმებულთა გაერთიანების წარმომადგენელი მოქმედებს მხოლოდ იმ დასაქმებულთა ინტერესებიდან გამომდინარე, რომლებმაც მას წარმომადგენლობის უფლება მიანიჭეს.